- De vier beoogde vicepremiers van het aanstaande kabinet-Schoof gaan maandag langs bij formateur Van Zwol voor een gesprek.
- Aangezien Schoof moet opereren als een partijloze aanvoerder van het kabinet, willen PVV, NSC, VVD en BBB zich met hun vicepremiers politiek profileren.
- Voor wie hebben de partijen gekozen en wat willen zij met die keuze uitstralen? Business Insider licht de profielen van de vicepremiers toe.
- Lees ook: Europese landen tóch akkoord met natuurherstelwet voor EU: daar krijgt kabinet-Schoof ook mee te maken
ANALYSE – Diverse beoogde ministers voor het aanstaande kabinet komen maandag op gesprek langs bij formateur Richard van Zwol. Zij praten onder meer over eventuele nevenfuncties, die ze moeten opgeven om deel te nemen in het nieuwe, door topambtenaar Dick Schoof geleide kabinet.
Alle ogen zijn vandaag gericht op de vier vicepremiers die in dit kabinet zullen dienen. De rol van vicepremier krijgt politiek gezien extra gewicht, omdat PVV, NSC, VVD en BBB zich hiermee in het kabinet kunnen laten gelden.
Wie zijn de vier vicepremiers en wat lijken de coalitiepartijen met deze keuzes te willen zeggen? Business Insider Nederland belicht de profielen van Fleur Agema (PVV), Sophie Hermans (VVD), Eddy van Hijum (NSC) en Mona Keijzer (BBB).
Fleur Agema (PVV): sterk op zorg, geen uitgesproken hardliner
Lang was het spannend wie namens de PVV vicepremier zou worden. De eer gaat naar Fleur Agema, zo maakte partijleider en enig lid Geert Wilders zondag dan toch eindelijk bekend op X.
De 47-jarige Agema zit al sinds 2006 voor de partij in de Tweede Kamer en geldt dus als een oudgediende. Ze maakt zich als Kamerlid sterk voor betaalbare zorg en zal nu als PVV-minister voor zorg aan de knoppen draaien van het Nederlands zorgstelsel. Zelf lijdt Agema aan de ernstige zenuwaandoening MS.
Met Agema als kandidaat-vicepremier kiest Wilders voor een relatief gematigde PVV-kandidaat op deze positie. De PVV verraste tot dusver juist met een reeks hardliners, zoals Reinette Klaver (Ontwikkelingssamenwerking), die Zwarte Pieten interviewde, en Marjolein Faber (Asiel), die de racistische omvolkingstheorie aanhaalde in eerdere uitspraken.
Door hardliners voor te dragen als minister wil de partij profiel blijven uitstralen, nadat het de eigen anti-rechtstatelijke plannen al "in de ijskast" moest doen voor een deelname aan dit kabinet.
Agema was dan ook niet de eerste keuze als vicepremier. Aanvankelijk schoof de PVV Gidi Markuszower als vicepremier naar voren, die tevens minister van Asiel en Migratie zou worden.
Markuszower geldt als omstreden, felle debater. Zo stelde hij eens dat politici zich voor een tribunaal moeten verantwoorden vanwege het asielbeleid. Hij kwam echter niet door de veiligheidscheck van de AIVD en viel daardoor af.
Met de keuze voor Agema als vicepremier lijkt de PVV - al dan niet onder druk van de VVD en NSC - wat betreft de vicepremiers voor een wat meer gematigde kandidaat te gaan.
Sophie Hermans (VVD): partijkanon in het kabinet
De VVD schuift Sophie Hermans naar voren als beoogd vicepremier. De dochter van oud-VVD-minister Loek Hermans wordt naast vicepremier minister van Klimaat en Groene Groei, een nieuw ministerie dat niet langer onder Economische Zaken hangt.
Eén van de speerpunten van de VVD voor de beoogde coalitie was dat het huidige klimaatbeleid zou worden doorgezet. Hermans zal daarvan het gezicht worden.
De VVD kiest met Hermans voor iemand uit de absolute VVD-top. Hermans was als assistent lange tijd de rechterhand van demissionair premier Mark Rutte. Ook was zij enige tijd fractievoorzitter van de VVD. Stemmenkanon Rutte domineerde de partij jarenlang, waardoor jongere talenten zoals ook Klaas Dijkhoff moeizaam konden uitgroeien tot de nieuwe gezichten van de partij.
Met het vermoedelijke vertrek van Rutte naar de NAVO, krijgt de VVD nu de kans de jongere garde in de spotlight te zetten - onder wie dus de 43-jarige Hermans, die niet eerder minister was.
Eddy van Hijum (NSC): nadruk op bestaanszekerheid
Eddy van Hijum zal namens NSC vicepremier worden, in het beoogde kabinet-Schoof. Van Hijum zal er daarnaast als minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid op toezien dat de grote woorden die zijn partij repte over 'bestaanszekerheid' waargemaakt zullen worden.
De 52-jarige politicus verwacht dat burgers meer vertrouwen in de politiek krijgen als de bestaanszekerheid wordt verhoogd, zo zei hij onlangs: "Mensen moeten voldoende inkomen kunnen halen uit een vaste baan en sneller een betaalbare woning kunnen vinden."
NSC zit in een moeilijke parket. De partij geeft hoog op over het beschermen van de rechtstaat, maar ziet zich - gezien de verkiezingsuitslagen van vorig jaar - genoodzaakt in een kabinet te stappen met de radicaalrechtse PVV. Door een vicepremier met jarenlange ervaring naar voren te schuiven, blijft NSC iets van degelijkheid uitstralen.
Van Hijum is wat dat betreft de ideale kandidaat. De oud-CDA'er zat ruim tien jaar in de Tweede Kamer, was bijna tien jaar gedeputeerde was in Overijssel en zetelde zo'n vijf jaar in de gemeenteraad van Zwolle. Nadat hij zich vorig jaar aansloot bij de partij van Pieter Omtzigt, schreef Van Hijum mee aan het verkiezingsprogramma en werd hij gekozen als Tweede Kamerlid.
Mona Keijzer (BBB): geen premier, maar toch wel vicepremier
BBB-prominent Mona Keijzer mag namens boerenpartij BBB vicepremier worden in het kabinet-Schoof. Erg verrassend is dat niet.
Ze werd vorig najaar al kort door de partij naar voren geschoven als premierskandidaat. Met zeven zetels in de Tweede Kamer mag de BBB echter verre van de premier leveren. Wel mag de partij als juniorpartij meebesturen in het aanstaande kabinet. Keijzer wordt naast vicepremier minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening.
De 55-jarige Keijzer sloot zich pas vorig jaar aan bij de BBB. Daarvoor was ze lid van het CDA, waarvoor ze diende als Tweede Kamerlid en staatssecretaris voor Economische Zaken en Klimaat (EZK). Nadat ze zich publiekelijk tegen de invoering van een tijdelijk coronatoegangsbewijs keerde, werd ze in 2021 uit het derde kabinet-Rutte gezet. Kabinetsvertegenwoordigers moeten naar buiten eenheid uitstralen, iets waaraan de ietwat dwarse Keijzer niet voldeed.
Via de BBB weet Keijzer nu toch weer het centrum van de macht te vinden. Haar voordracht straalt daarmee iets van een figuurlijke middelvinger uit in de richting van Rutte.
Tegelijkertijd zal de BBB met de ervaren, voormalig economisch staatssecretaris een gevoel van kundigheid willen uitstralen. Partijleider Caroline van der Plas werd nog vorig jaar van "gratis bier" beschuldigd, toen zij een motie financieel niet goed kon onderbouwen.